Zwierzaki Palczaka

Do 10 lutego 2020 można zgłaszać swój udział w V Triennale Malarstwa Animalis. Konkurs na obraz o tematyce zwierzęcej, w którego jury zasiądę po raz drugi. Konkurs organizowany jest od 2008 roku, a każdej edycji towarzyszy wystawa pokonkursowa i katalog. Nagroda Grand Prix wynosi 10 tys. zł, druga nagroda 5 tys. zł, a trzecia 2,5 tys. zł. Ponadto przyznawane są wyróżnienia.

W 2017 roku II nagrodę za obraz Świnia" na Triennale Animalis otrzymał Karol Palczak, który w 2018 zdobył Grand Prix Krakowskiego Salonu Sztuki, a w minionym roku Grand Prix Bielskiej Jesieni, najważniejszego malarskiego konkursu w Polsce. Jego obraz był zresztą jednym z tych, o które zawalczyłam, ponieważ uważałam za jedne z najlepszych, mimo iż większość członków jury początkowo nie podzielała mojego zdania. Zawalczyłam wtedy także o drugi świński obraz  - Moniki Iwanowskiej "Winia", który podobnie jak "Świnia" Palczaka o mały włos nie przeszedłbyy selekcji prac na wystawę, a tym samym nie miałby szans na nagrodę. Palczak mieszka w niewielkiej wsi Krzywcza i podobnie jak Daniel Rycharski tworzy sztukę, która opowiada o wsi. Co ciekawe Rycharski również jest artystą, którego dostrzegłam w tłumie twórców stosunkowo wcześnie, kiedy w 2012 roku pokazałam jego prace w toruńskiej galerii Wozownia, a kilka lat później wypłynął on na szerokie wody, stając się jednym z najbardziej znanych polskich artystów swojego pokolenia. Stwierdziłam więc, że będę na przyszłość będę ufać swojemu oku, nawet, gdy inni nie podzielają moich zachywtów. Inna sprawa, że tematyka świńska ma u mnie fory ;)

Karol Palczak, Świnia, olej na desce, 25 X 30,5 cm, 2016, Krzywcza

Monika Iwanowska, Winia, olej na płótnie, złoto 23 karaty 24x18 cm, 2016 r.

Wystawa Karola Palczaka "Dym" obywa się obecnie w Galerii Promocyjnej w Staromiejskim Domu Kultury w Warszawie. Warto się na nią wybrać, mimo iż zwierząt na niej niewiele, większość to obrazy przedstawiające różne ujęcia dymiącego ogniska i postaci ludzkich, ale też rozłamany pień starej wierzby z żarem w środku, prawdopodobnie po uderzeniu pioruna. Zatytułowany jest metforycznie "Słodka Pani" - wierzba, burza, wiosna?

Karol Palczak, Słodka Pani, olej/metal/deska, 50 X 48 cm, 2019, Krzywcza

Wracając do zwierząt, oprócz "Świni" w dorobku artysty znajdują się jeszcze dwa zwierzęcy obrazy. W tym prezedstawiajacym sarnę, podobnie jak w "Świni" świetlista postać zwierzęca wyłania się z nieokreslonej ciemnej przestrzeni tła. Na sarnie widoczny jest jednak odcisk ludzkiej dłoni. Obraz zatytułowany jest "Przekleństwo II". Sarna patrzy prosto w wprost na widza oczami błyszczacymi w taki spoósb, jakby odbijał się w nich blask flesza lub świateł samochodu. Być może sarna na drodze jest przekleństwem kierowców lub raczej człowiek wraz ze swoimi ruchomymi maszynami i drogami jest przekleństwem dzikich zwierzktóre masowo giną na drgach i zazwyczaj umierają w męczarniach, gdyż odpowiedzialny za eutanazję (na leczenie nie ma co liczyć) na danym terenie weterynarz nie dojeżdża szybko, jeśli w ogóle.

Karol Palczak, Przekleństwo II, olej na desce, 22 X 27 cm, 2016, Krzywcza

Trzeci zwierzęcy obraz Palczaka ukazuje czarny pyszczek owcy w ujęciu trzy czwarte, która patrzy na widza. Został on ukazany na tle innych owiec, które szczelnie wypełniają całe pole obrazowe. W tle po lewej widać oko innej owcy. Dzięki ciasnej przestrzeni w obrazie, widz może odnieść wrażenie, że znajduje się w stadzie owiec. Dla tego gatunku zbicie się w stado daje poczucie bezpieczeństwa, w człowieku wywołuje raczej wrażenia klaustrofobiczne. Owce z obrazu mają w uszach plastikowe kolczyki z numerami - oznaczenia z hodowli, które przypominają, że polska wieś nie jest już wolna od uprzemysłowienia hodowli zwierząt. Krowy pasące się na zielonej trawie, które tak często można było ogladać z okien samochodu lub pociagu, odchodzą do historii. Zwierzeta coraz często zostają ukryte w budynkach przemysłowych obór i chlewni.

Karol Palczak, bez tytułu, olej na desce, 18 X 12 cm, 2016, Krzywcza

Palczak ukazuje wiejską cozienność, krajobraz wsi w jego dalekim od idyllicznego pięknie, przyrodę z elementami nieurodziwej cywilizacji, takimi jak słupy i kable elektryczne lub stare budynki. Obrazy przedstawiają życie lokalnej społeczności - ludzi przy ognisku, podczas kapieli w przeręblu, prostytutkę przy pustej drodze. Zwierzęta hodowlane i dzikie są w naturalny sposób częścią tych krajobrazów, a może także tych społeczności. W książce Zoopolis" Sue Donalddson i Will Kymlicka proponują uznanie zwierząt za członków społeczności, które powinny mieść swoją autonomię, w tym na przykład prawo do ochrony terytorium przed ludzką cywilizacją(1). Nasze drogi przecinając lasy i łąki w brutalny sposób okupują zwierzęce terytoria.

Karol Palczak, Prostytutka, olej na płótnie, 70 X 70 cm, 2017, Krzywcza

Można pokusić się o interpretację twórczości Palczaka jako politycznej i krytycznej. Siłą rzeczy bowiem, pokazując prawdę o wsi, porusza problemy społeczne, tak jak na przykład w obrazie "Prostytutka". On sam jednak odżegnuje się od takich intencji. Stara się raczej pokazać piękno i spokój wsi jako alternatywy na głośnego i tłocznego miasta(2). Skutkiem tego są też inne niż w mieście gatunki zwierząt, które widnieją na jego pracach. Chętnie zobaczyłabym więcej obrazów tego artysty o tematyce zwierzęcej. Wiejskie otoczenie z pewnością ma potencjał do pokazania złożonych sytuacji wielu gatunków i ich relacji z ludźmi w banalnej codzienności, trochę smutnej, a jednak pięknej, przynajmniej na tych obrazach. Prawda, którą artysta stara się pokazać w swoim malarstwie, dotyczy także zwierzat.

O malarstwie Palczaka mówiłam w Informacjach Kulturalnych TVP Kultura 6.01.2019 (4:50-6:18 min.): https://vod.tvp.pl/video/informacje-kulturalne,06012020,45822386

Przypisy:
1. Wywiad Piotra Polichta z Karolem Palczakiem, Cultre.pl: https://culture.pl/pl/artykul/karol-palczak-jestem-prostym-chlopem-ze-wsi-wywiad (dostęp 6.01.2019)
2. Ibidem.

--- Wszystkie teksty opublikowane na blogu Nie-zła sztuka objęte są prawem autorskim na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 3.0 Polska. Cytując teksty z niniejszego blogu, musisz podać imię i nazwisko autorki oraz nazwę i adres blogu. ---